کتامین تراپی و درمان افسردگی

کتامین نوعی ماده روانگردان است که برای هوشبری مورد استفاده قرار می‌گیرد. کتامین تراپی، از طرف دیگر، نوعی شیوه درمانی بسیار موثر است که به کاهش علائم مربوط به سلامت روان نظیر دوقطبی، (PTSD)، اضطراب، افسردگی و حتی اختلالات خلقی کمک شایانی می‌کند. در ادامه این مطلب سعی خواهیم کرد تا اطلاعات مفیدی درباره این شیوه درمان و مزایا و معایب آن دراختیار خوانندگان عزیز قرار دهیم.

داروی کتامین چیست؟

کتامین دارویی است که اثرگذاری آن بر سیستم اعصاب مرکزی اثبات‌شده است.  بنابراین هم به‌صورت تزریق وریدی و هم به‌شکل قرص از آن بهره گرفته می‌شود. برای اولین بار در سال 1963 بود که داروی کتامین تولید و به‌عنوان جایگزینی برای فن‌سیکلیدین در دامپزشکی مورد استفاده قرار گرفت.

به مرور و پس از انجام آزمایشات و آزمون و خطاهای متعدد، مشخص شد که کتامین تاثیر به‌سزایی روی افرادی که نسبت به درمان‌های دیگر مقاوم بوده‌اند داشته است. سرانجام اداره غذا و داروی آمریکا (FDA)، در مارس 2019، کتامین را به عنوان داروی ضد افسردگی برای آن دسته از بزرگسالانی که به داروهای ضدافسردگی دیگر پاسخگو نبودند معرفی کرد.

کتامین تراپی و یا درمان به واسطه داروی کتامین پس از آن در بسیاری از بیمارستان‌ها و کلینیک‌های ایران نیز رایج شد. یکی از مراکز معتبری که می‌توان برای انجام کتامین تراپی به آن مراجعه کرد بیمارستان ایرانیان است. مراحل این درمان توسط دکتر ابوالفضل احیایی، متخصص اعصاب و روان از دانشگاه تهران و همچنین مدیر مرکز اعصاب و روان راه احیا انجام می‌پذیرد.

چرا افسردگی اتفاق می‌افتد؟

انتقال‌دهنده‌های عصبی درواقع سیگنال‌های شیمیایی هستند که به‌طور کاملا طبیعی در مغز وجود دارند. این سیگنال‌ها به‌هنگام عبور از سیناپس، اطلاعاتی را نیز به نورون‌ها ارسال و نورون‌ها نیز آن اطلاعات را به مغز می‌رسانند. سروتونین و دوپامین دو نوع انتقال‌دهنده عصبی در مغز هستند.

در برخی مواقع، مسیرهای عصبی که این انتقال‌دهنده‌ها از آنها عبور می‌کنند دچار اختلال شده و یا بسته می‌شوند. در این حالت، این سیگنال‌های شیمیایی قادر نخواهند بود اطلاعات لازم را به بخش‌هایی از مغز برسانند و نتیجه آن، افسردگی نامنظم است که تاثیر منفی بر عملکرد شناختی و خلق‌وخوی انسان می‌گذارد.

درصورت ادامه این امر، انسداد در عملکرد طبیعی مغز ایجاد شده و فرد سطح بالایی از اضطراب و افسردگی مزمن را تجربه می‌کند. ادامه این اختلالات عصبی همچنین باعث افزایش ترشح هورمون کورتیزول در مغز و کاهش عملکرد آن می‌شوند‌.

این اختلالات عصبی اغلب مردان متأهل در گستره سنی 40 تا 50 سال که غالبا یک فرزند دارند را درگیر می‌کنند. ولی احتمال وقوع آن برای همه و در هر سنی نیز وجود دارد. متأسفانه این افراد، به دلیل افزایش سن و همچنین داشتن استرس از مشاغل خود که بعضاً آزاد و پراسترس است، پس از مدتی به درمان‌های متداول ضدافسردگی مقاوم می‌شوند و تنها راه حل مشکل آنها کتامین تراپی خواهد بود.

 درمان اختلالات عصبی با کتامین تراپی

منحصربه‌فرد بودن عملکرد کتامین درجایی خود را نشان می‌دهد که طبق تحقیقات، این دارو به جای سیستم‌های سروتونین و دوپامین، در سیستم گلوتامات مغز فعالیت می‌کند. گلوتامات درواقع فراوان‌ترین انتقال‌دهنده عصبی تحریک کننده سلول‌های مغزی است. این انتقال‌دهنده به‌راحتی می‌تواند کتامین را به نواحی مختلف مغز که دچار انسداد در مسیرهای عصبی شده‌‌اند برساند و به فرآیند درمان اختلالات اعصاب و روان کمک کند.

عملکرد داروی کتامین به‌این‌صورت است که برروی گیرنده‌های (NMDA) مخفف (N-Methyl-D-Aspartate) مغز تأثیر می‌گذارد. بلافاصله پس از اولین جلسه کتامین تراپی، سیناپس‌های جدید در مناطقی از مغز که تحت تأثیر افسردگی قرار گرفته‌اند رشد می‌کنند. این سیناپس‌ها اجازه می‌دهند تا انتقال‌دهنده‌ها در مسیرهای عصبی بازسازی شده کار خود را از سربگیرند.

کتامین تراپی یک عملکرد دیگر هم دارد و آن هم پاک کردن کورتیزول اضافی از سطح مغز است. بیماران معمولا پس از پایان جلسه اول درمان با کتامین، وضوح بیشتری در خلاقیت و تفکر را تجربه و به آرامش بیشتری دست پیدا می‌کنند.

مزایای درمان اختلالات عصبی با کتامین تراپی

کتامین تراپی مزایای متعددی دارد که به مهمترین موارد آن در اینجا می‌پردازیم:

• درمان آسان:

کتامین به دو روش اسپری بینی و تزریق وریدی تجویز می‌شود و هر دو فرآیند تحت نظر پزشک صورت می‌پذیرند. پس از پایان هرجلسه کتامین تراپی با اسپری بینی، مراقبت‌های لازم تا دوساعت بعد به بیمار ارائه می‌شود. در درمان با کتامین تزریقی نیز بیمار شش تزریق را در طول دوهفته دریافت می‌کند. به‌طورکلی، این روش درمان افسردگی و سایر بیماری‌های اعصاب و روان نسبت به سایر روش‌ها بسیار ساده‌تر بوده و نتیجه مطلوب‌تری نیز می‌دهد.

• عوارض جانبی کم:

عوارض جانبی درمان با داروهای روان‌گردان امری اجتناب‌ناپذیر است. کتامین برخلاف سایر داروها، علایم بسیار خفیفی را نشان می‌دهد که عمده‌ترین آنها احساس گیجی است که به‌سرعت نیز مرتفع می‌شود. ازآنجایی که از این دارو برای هوشبری نیز استفاده می‌کنند، بنابراین احتمال خواب‌آلودگی پس از کتامین تراپی نیز امری شایع است. اما با‌این‌حال، ممکن است عوارض جانبی از فردی به فرد دیگر کاملا متفاوت باشند. درنتیجه، برخی افراد عوارض جانبی جدی‌تری را تجربه کنند.

• سرعت بهبودی بسیار بالا:

فرقی نمی‌کند که درمان با اسپری بینی انجام شود و یا با تزریق؛ سرعت بهبودی با کتامین تراپی بسیار بالا و معمولا چند ساعت پس از درمان است. بیماران از همان جلسه اول علایم بهبودی و درمان افسردگی را حس می‌کنند. کتامین باعث افزایش گلوتامات می‌شود که بلافاصله این انتقال‌دهنده، به بازسازی مسیرهای عصبی کمک می‌کند و فرد تنها پس از چند ساعت از دریافت داروی کتامین، حس بهبودی را تجربه می‌کند.

معایب درمان اختلالات عصبی با کتامین تراپی

هر روش درمان، درراستای مزایا، معایبی نیز به همراه دارد. البته درصورتی‌که درمان با این دارو توسط متخصصین انجام شود، معایب آن نیز به طرز چشمگیری برطرف می‌شود. برخی از معایبی که در ادامه عنوان می‌شوند، دال بر استفاده از این دارو توسط افراد غیرمتخصص و نابلد است. این معایب شامل:

• اعتیادآور بودن کتامین درصورت استفاده نادرست و تجویز دوزهای غلط.
• فراگیر نبودن کتامین تراپی و درنتیجه گسترش کلینیک‌ها و مراکز غیرمعتبر به منظور ارائه این نوع درمان.
• گران بودن داروی کتامین و عدم وجود آن تحت پوشش بیمه.

جمع‌بندی

کتامین تراپی نوعی درمان به‌واسطه داروی روان گردان کتامین است که به بهبود اختلالات افسردگی و عارضه‌های روانی کمک می‌کند. تراپی با داروی کتامین یک پروسه درمان بسیار حساس بوده و منحصرا می‌بایست توسط متخصصین در مراکز و کلینیک‌های معتبر انجام شود. کتامین تراپی برای افرادی که از بیماری‌های روانی مثل افسردگی رنج می‌برند می‌تواند نوید یک زندگی نرمال را بدهد.